Punkt oporu "Zbrosławice"

Punkt oporu "Zbrosławice"



Obok Zaborza (dzielnica Zabrza) jest to najsilniej umocniony odcinek niemieckiej obrony. Nie ma się co dziwić takiemu rozłożeniu akcentów, gdyż oba punkty opory umiejscowione zostały u nasady tzw. "Klina bytomskiego", czyli najbardziej prawdopodobnego kierunku polskiego ataku. Umocnienia w Zbrosławicach usytuowano wzdłuż ówczesnej granicy naprzeciw silnego garnizonu w Tarnowskich Górach. Głównym zadaniem obiektów było ryglowanie drogi biegnącej z Tarnowskich Gór do Pyskowic oraz wybudowanej w 1925 roku linii kolejowej Mikulczyce - Brynek. Przy niej właśnie umieszczono trzy schrony dla armaty p.panc - R116a. Może to sugerować, że główną rolą tych obiektów na Górnym Śląsku było nie tyle zwalczanie czołgów, co raczej polskich pociągów pancernych. Z oczywistych względów, we wrześniu 1939 roku nie wzięły udziału w walkach. Jednakże najprawdopodobiej w trakcie wojny zaczęto je przystosowywać do potrzeb obrony przeciwlotniczej. O stacjonowaniu w pobliżu baterii p.lot mogą świadczyć dwa schrony obserwacyjne - jeden w Zbrosławicach, drugi w pobliskim Laryszowie. Również w 1944 nie włączono obiektów bezpośrednio do budowanej linii b2, tak więc ponownie nie miały okazji spełnić swej podstawowej funkcji - bojowej. Jako schrony bierne, umiejscowione na głębokim zapleczu głównej linii obrony służyły za ukrycie, bądź magazyny sapersko - inżynieryjne. W 1945, wycofujący się Niemcy obsadzili schron nr 9 oraz pobliski obiekt obserwacyjny i zorganizowali w nich pułapkę, która na krótko powstrzymała marsz wojsk radzieckich.


Wyświetl większą mapę

R 116a (1 na mapie)

N 50°26'53,61" E 18°45'41,42"


Schron znajduje się na terenie dawnej jednostki wojskowej i nadal dotarcie do niego może sprawić pewne trudności. Lata użytkowania przez wojsko doprowadziły do degradacji nasypów ziemnych. Stan wnętrza nieznany. Ciekawym i nietypowym rozwiązaniem architektonicznym jest orylion wybudowany prostopadle do ściany tylnej obiektu. Uzbrojenie schronu miała stanowić armata p.panc., dwa sprzężone ckm-y w strzelnicy ściennej oraz najprawdopodobniej 2 rkm, jeden w kopule obserwacyjno - bojowej (nie zamontowana) i jeden w kazamacie osłaniającej wejście.







Sonderwerk (2 na mapie)

N 50°26'02,3" E 18°46'04,194"


Jedyny na tym odcinku sonderwerk umieszczony został na stoku wzgórza 281 znajdującego się już na terenie wsi Wilkowice. Należy do niewielkiej grupy warownej złożonej dodatkowo z dwóch R 111a. Jako jeden z nielicznych obiektów na Pozycji Górnośląskiej został wykonany jako zagłębiony. Schronu nigdy nie ukończono. Obecnie systematycznie zarasta krzakami i jest dewastowany przez wandali. Na ścianie pod okapem zachowały się resztki farbomaskowania. Schron przypuszczalnie miał być uzbrojony w 3 rkmy (dwa w kopułach obserwacyjno - bojowych, jeden w strzelnicy obrony wejścia).




R 111a (3 na mapie)

N 50°26'00,39" E 18°46'00,35"


Stosunkowo dobrze zachowany obiekt, na ścianie zewnętrznej, pod okapem widać resztki farbomaskowania. Jak i pozostałe schrony na tym odcinku prace przerwano na wczesnym etapie wyposażania. Szyb kopuły od zewnątrz zabetonowano, pozostawiając jedynie otwór na peryskop. Również został wykonany jako zagłębiony, a pierwotnie towarzyszyła mu sieć umocnień ziemnych. Obecnie nie pozostał po nich nawet ślad. Uzbrojenie miały stanowić najprawdopodobniej dwa rkm-y; jeden w kopule pancernej 773P4 i jeden w kazamacie obrony wejścia.




R 111a (4 na mapie)

N 50°25'59,03" E 18°46'05,27"


Kolejna stojedenastka i kolejna wykonana jako zagłębiona. Schron zaprzestano wyposażać na bardzo wczesnym etapie. Nie osadzono ani drzwi ani ościeżnic. Dzięki temu można prześledzić jak wyglądał ów proces technologiczny. Nie zabudowano również kopuły pancernej. Szyb zabetonowano pozostawiając jedynie otwór na peryskop. Na ścianie zewnętrznej, pod okapem w okolicy strzelnicy obrony wejścia zachował się fragment farbomaskowania. Schron okresowo podtapiany. Jak w poprzednim obiekcie uzbrojenie prawdopodobnie miały stanowić dwa czechosłowackie rkmy wz.26.



R 111a (5 na mapie)

N 50°25'37,63" E 18°46'01,56"


Chyba jedyny schron na Pozycji Górnośląskiej, który sprawia wrażenie ukończonego przed wybuchem II wojny Światowej. Wyposażony został w czechosłowacką kopułę pancerną AJ/N (773P4) sygnowaną numerem 141. Pancerz miał posiadać peryskop, jednak obecnie w otworze znajduje się pusta skorupa pocisku artyleryjskiego. Zainstalowano również drzwi i najprawdopodobniej system filtrowentylacyjny. Niestety, po wyposażeniu pozostały tylko wspomnienia. Mechanizm podnoszonego podestu kopuły został na początku lat dziewięćdziesiątych wywieziony do Czech i znajduje się w którymś z tamtejszych obiektów. Główne uzbrojenie stanowiły najprawdopodobniej dwa rkam-y (w kopule i strzelnicy ściennej) Schron zaśmiecony i okresowo podtapiany.



R 107a (6 na mapie)

N 50°25'26,67" E 18°45'53,40"


Jedyny taki obiekt wybudowany na Górnym Śląsku. Wybuch wojny zastał go we wczesnej fazie budowy. Nie zdążono go nawet w pełni rozszalować o czym świadczą resztki desek pozostawione w ścianach. Jest również przykładem na to, jak bardzo zmieniała się koncepcja fortyfikacji budowanych na Śląsku. Pierwotnie planowano schron wyposażyć w zdwojone ckm-y. W tym celu wykonano wnęki i zrzutnie łusek. Ostatecznie zamontowano pancerze dla pojedynczej broni maszynowej na uniwersalnej lawecie. Tak więc ostatecznie głównym uzbrojeniem miały być 4 rkmy wz. 28 (1 w kopule, 2 w strzelnicach bocznych, 1 do obrony zapola). Schron mocno zawilgocony i nieco zaśmiecony. Dojście wiedzie przez teren prywatny zatem zwiedzanie tylko za zgodą właściciela.




R 116a (7 na mapie)

N 50°25'18,47" E 18°45'49,84"


Kolejny schron dla armaty p.panc. Obiekt został tak umieszczony, aby ogniem armaty ryglować zarówno drogę Tarnowskie Góry - Gliwice (potencjalny szlak polskiego uderzenia) jak i linię kolejową przebiegającą tuż obok. Również i w tym przypadku prac nigdy nie ukończono. Schron prawdopodobnie miał być uzbrojony w armatę p.panc, 2 sprzężone ckm-y w strzelnicy ściennej oraz 2 rkm-y. Jeden miał się znajdować w strzelnicy ściennej, drugi w kopule obserwacyjno - bojowej. Jednakże tej nie zamontowano, szyb zamurowano pozostawiając jedynie otwór na peryskop. Nietypowo wykonano stanowisko dla paka - brak tu obrotowej podstawy umieszczonej w betonowym postumencie. Podłoga stanowiska jest gładka, a armatę trzeba było przestawiać ręcznie. W latach dziewięćdziesiątych, w schronie mieściła się firma budowlana, co w znacznym stopniu wpłynęło na przekształcenie otoczenia. Obecnie jest remontowany przez miłośników fortyfikacji i wkrótce będzie udostępniony do zwiedzania.




R 116a (8 na mapie)

N 50°25'04,06" E 18°45'53,46"


Kolejny i zarazem ostatni na tym odcinku obrony schron dla armaty p.panc. Usytuowany został przy torach kolejowych, dla których miał stanowić główną obronę. Również nigdy nie został ukończony. Jego uzbrojenie, tak jak i poprzednich bliźniakach miały stanowić pak 35/36, sprzężony ckm oraz dwa rkm-y. Po wojnie funkcjonująca w pobliżu żwirownia odsłoniła całkowicie ściany obiektu, pozwalając zaobserwować elementy konstrukcyjne, zwykle niewidoczne. Obecnie systematycznie zarasta drzewami, krzakami i jest miejscem "imprez plenerowych" okolicznej młodzieży.




R 106a (8 na mapie)

N 50°25'03,10" E 18°45'56,46"


Jest to jedyny taki obiekt jaki wybudowano na Pozycji Górnośląskiej przed wybuchem II wojny Światowej. Ile planowano - trudno określić. Jak i w poprzednich przypadkach, podstawowy projekt przystosowano do potrzeb czechosłowackiego uzbrojenia i jednocześnie zwiększono siłę bojową schronu. Ostateczne uzbrojenie miało się składać z dwóch sprzężonych ckm-ów umieszczonych w strzelnicy ściennej oraz dwóch rkm-ów (jeden w planowanej kopule pancernej, jeden w kazamacie broniącej wejścia). Ponadto główną izbę bojową wyposażono w zrzutnię granatów. Schron został umieszczony tuż przy nasypie torów kolejowych. Po wojnie podczas rozszerzania nasypów ściana tylna została całkowicie zasypana. Obecnie można się do niego wczołgać.





Źródła:
1. J. Sadowski, W. Sykosz, Fortyfikacje punktu oporu Zbrosławice 1939 - 1945. Historia, przewodnik, Tarnowskie Góry 2003.
2. Własne badania terenowe
 
Design - d4u.pl