Po aneksji Czechosłowacji w marcu 1939 konieczne stało się zabezpieczenie południowej granicy Polski. Najistotniejsza stała się osłona kotlin beskidzkich, którymi armia niemiecka mogła w szybki sposób przedostać się na tyły polskich sił. Na terenie obecnej gminy Jeleśnia postanowiono umocnić dolinę rzeki Koszarawy i Krzyżówki, stąd też na punkt oporu składają się dwie grupy bojowe: "Przyborów" i "Krzyżowa". Ile łącznie obiektów planowano, trudno powiedzieć (brak dokumentacji), z pewnością przynajmniej 10. Jednakże ze względu na to, iż budowę rozpoczęto dopiero w okolicach lipca - sierpnia, udało się zakończyć betonowanie jedynie 5 obiektów. Pozostałe były w różnym stadium zaawansowania: od gromadzenia materiałów do wylania płyty fundamentu. Brak kopuł w istniejących schronach oraz pozostałości szalunków mogą sugerować, że przed wybuchem wojny nie zdążono nawet rozpocząć prac wyposażeniowych. Ze wspomnień mieszkańców wynika, że rozebrano jedynie drewniane płoty maskujące budowę, szyby kopuł obłożono workami z piaskiem. Z pewnością również zainstalowano podstawowe uzbrojenie. Jednakże, ostatecznie, schrony w walkach w tym rejonie nie wzięły udziału.

Obsadę schronów miała stanowić 152 kompania forteczna "Jeleśnia", utworzona w sierpniu 1939 roku z żołnierzy batalinów KOP "Berezwecz", "Wilejka" i "Wołożyn" oraz ON "Żywiec". Wchodziła ona w skład 1 Brygady Górskiej dowodzonej przez płk dypl. Janusza Gaładyka. Bezpośrednim dowódcą kompani był por. Lipczak. Jej liczebność wynosiła ok. 70 żołnierzy uzbrojonych w 18 ckm-ów i 5 rkm-ów. Osłonę artyleryjską miała zapewniać 7 bateria III dywizjonu z 65 pal. dowodzona przez por. Kazimierza Szycha. Na stanowiska bojowe w Jeleśni przybyła 31 sierpnia. 2 września, po otrzymaniu rozkazu, wszystkie oddziały z okolic Jeleśni zostały koleją wycofane do Wadowic.

www.zumi.pl

Grupa bojowa powstała najprawdopodobniej w celach osłonowych. Świadczyć o tym może fakt, że przez Przyborów nie wiedzie żadna droga ani przełęcz w kierunku dawnej Czechosłowacji. Są natomiast dolinki, które mogłyby posłużyć obejściu głównej pozycji w Krzyżowej.

Schron wybudowany został w klasie odporności "C". Miał być wyposażony w kopułę pancerną, będącą jednym z trzech stanowisk ckm. Czy to ze względów oszczędnościowych czy też pośpiechu strzelnice, ścienne ckm zostały zaopatrzone w nie hermetyczne zamknięcia mod. 39. Dodatkowo, do obrony bezpośredniej miał być uzbrojony w 1-2 rkm-y. Ponadto, schron posiada standardowe już w 1939 roku wyrzutnie pocisków oświetlających. Obiekt zachowany w dobrym stanie, ale pozbawiony wszelkich elementów wyposażenia. Znajduje się na prywatnym terenie i służy za graciarnię. Zwiedzanie tylko za zgodą właściciela.

Kolejny, ciężki schron bojowy, wykonany w klasie odporności "C". Bardzo nietypowo wykonano izbę bojową, gdyż praktycznie wszystkie środki ogniowe zostały zebrane w jednym pomieszczeniu. Dodatkowo w ścianach umieszczono zrzutnie granatów, wyrzutnie pocisków oświetlających, wyłaz itp. Spowodowało to zmniejszenie wytrzymałości ścian, co próbowano poprawić poprzez dodanie filara podtrzymującego strop. Tak, czy inaczej, jest to raczej niefortunne rozwiązanie zmniejszające wartość bojową obiektu. Uzbrojenie miały stanowić 4 ckm-y (3 w strzelnicach ściennych za pancerzem mod. 39, 1 w niezainstalowanej kopule pancernej) i 1-2 rkm-y. Schron zachowany w dobrym stanie, choć pozbawiony jest całkowicie wyposażenia.

Fundament nie jest prosty do znalezienia, gdyż znajduje się w lesie i jest mocno zarośnięty. Jego kształt jest nietypowy, gdyż występuje w nim "ucho" (orylion), element bardzo rzadki w polskich, ciężkich schronach. Jest to niewielki obiekt, który miał pełnić rolę wsparcia dla pozostałych fortyfikacji. Poniższa rekonstrukcja jest efektem dyskusji jaka miała miejsce na forum 4historie.pl.

Fortyfikacje w Krzyżowej miały stanowić główny punkt oporu na terenie obecnej gminy Jeleśnia. To tędy właśnie, wzdłuż koryta Krzyżówki biegnie jedna z dróg w stronę dawnej Czechosłowacji. Po jej zajęciu w 1939 możliwe stało się wyprowadzenie niemieckiego ataku z przełęczy Glinne przez Korbielów w kierunku Jeleśni, gdzie znajdował się węzeł kolejowy umożliwiający szybki transport na Śląsk i do Krakowa.

"Od wiosny 1939 roku rozpoczęto budowę umocnień polowych. W Korbelowie wykonano dwie linie okopów. Pierwsza zlokalizowana była ok. 50m od przejścia granicznego Glinne (809 m npm) natomiast druga linia ciągnęła się od wzniesienia Gawlasia po wschodniej stronie potoku Glinne Az do drogi i dalej na zachód do wzgórza Za Jurkową, gdzie był zbudowany drewniano-ziemny schron z 1 ckm. Dalej linia ta biegła pod Pilsko (1556,5m npm) gdzie znajdował się posterunek obserwacyjny z 1 ckm mieszczący się w skalno-drewnianym schronie. Od granicy droga była zatarasowana drzewami, pod gajówką zrobiono zaporę z drzew skręconych śrubami. Wokół tej zapory teren był zaminowany. Pole minowe biegło dalej aż do przysiółka Kamienna w Korbelowie. W Krzyżowej zapora przeciwpiechotna biegła od schronu K1 (3 na mapie) do K2 (4 na mapie) i dalej przez drogę do schronu K3 (5 na mapie)." (P. Suchanek)

Ciężki schron bojowy wykonana w klasie odporności "C". Jego uzbrojenie miały stanowić 4 ckm-y: 1 w kopule pancernej, 3 za niegazoszczelnymi zamknięciami pancernymi mod.39. Dodatkowo schron miał być wyposażony w armatę forteczną wz.38, co stanowi najprawdopodobniej odstępstwo od pierwotnych założeń, wprowadzone już podczas realizacji obiektu. Schron pozostał w stanie surowym; nie zamontowano kopuły ani nie zdążono usunąć całego szalunku. Zachowany w dobrym stanie, choć systematycznie zasypywany liśćmi i i gałęziami.

Kolejny schron wybudowany w klasie odporności "C", który miał być wyposażony w kopułę pancerną. Tu również jako główne uzbrojenie zamierzano zastosować 4 ckm-y: 1 w kopule, 2 za zamknięciami pancernymi mod.39 i 1 za hermetyczną tarczą pancerną mod.39. Jest to jedyny taki pancerz zastosowany w p.o. "Jeleśnia", a zatem kolejne odstępstwo od standardów stosowanych w tych fortyfikacjach. Również pozostał w stanie surowym, częściowo nie rozszalowany. Stan dobry.

Najmniejszy ze schronów wybudowanych w Krzyżowej. Powstał również w klasie odporności "C", a jego podstawowe uzbrojenie miały stanowić 3 ckm-y: dwa w strzelnicach ściennych mod.39 i jeden w kopule pancernej. Standardem jak w poprzednich obiektach były również strzelnice broni ręcznej, zrzutnie granatów, wyrzutnie pocisków oświetlających. Jako oświetlenie (tak jak i w poprzednich schronach) przewidziano lampy naftowe. Obiekt zachowany w dobrym stanie, choć z pewnością w 1939 nie wyszedł poza stan surowy.