p.o. wzg. 319 "Nowy Bytom"

Punkt oporu wzg.319, po³o¿ony w rejonie Rudy ¦l±skiej - Nowy Bytom i Czarny Las, jest najdalej wysuniêtym odcinkiem umocnionym na zachód od Katowic. Znajdowa³ siê u nasady tzw. "klina bytomskiego" i zamyka³ drogi wychodz±ce z Zabrza. Sk³ada³ siê z obiektów wyposa¿onych w kopu³y i pó³kopu³y pancerne, dzia³a i ckm-y. W g³êbi punktu oporu znajduj± siê umocnione koszary i magazyn amunicji. Z ciê¿kich schronów do naszych czasów nie dotrwa³y obiekty Nr 24 i 28 (4 i 7 na mapie) oraz jeden schron pozorno - bojowy, który znalaz³ siê w nasypie kolejowym. Ile ponad to obiektów pozornych i pozorno - bojowych rozebrano, trudno oceniæ, gdy¿ nie zachowa³a siê ¿adna dokumentacja tego odcinka umocnieñ. Obiekt Nr 24, s±dz±c po ilo¶ci zu¿ytego materia³u (529 m3 betonu) nale¿a³ do schronów ¶redniej wielko¶ci i nie odbiega³ wymiarami od swych najbli¿szych s±siadów. Natomiast Nr 28 ze swymi 490,25 m3 by³ jednym z mniejszych obiektów na tym odcinku. Zosta³ rozebrany w 1973 roku.

Schron bojowy z roku 1937 powsta³ w klasie odporno¶ci "D" i zosta³ wyposa¿ony w pancern± kopu³ê bojow± sygnowan± W.I. - 1938 20/16. Kana³y wentylacyjne w schronie poprowadzono w pod³odze. Uzbrojenie stanowi³o 3 ckm, 1-2 rkm. Posiada dwa wyj¶cia ewakuacyjne, ze strzelnicami rkm flankuj±cymi zapole schronu. Obiekt jest w dobrym stanie, choæ powa¿nie rozkradziny. Ze wzglêdu na wybudowan± po wojnie liniê kolei przemys³owej, uk³ad ziemny i równie ogniowe zosta³y zdegradowane. Wej¶cie do kopu³y jest znacznie mniejsze od zwykle stosowanego i ma kszta³t trapezu.

Schron bojowy do ognia czo³owego powsta³y w klasie odporno¶ci "D" wyposa¿ony jest w dwie pancerne kopu³y bojowe (W.I. - 1938 4/4, W.I. - 1938 16/14). Po³o¿ony jest na wzgórzu, flankuje skrzy¿owanie drogi z Zabrza. Uzbrojenie stanowi³y 2 ckm w kopu³ach, 1-2 rkm. Wyj¶cie ewakuacyjne os³ania³o swoj± strzelnic± zapole schronu. Obiekt zachowany w dobrym stanie, posiada kopu³y pancerne, w których zachowa³y siê kolumny lawety ckm.

Jedynym ocala³ym elementem tego obiektu jest kopu³a pancerna mod.38A produkcji Zak³adów Ostrowieckich o sygnaturze ZO 1938 143 N1074. Obecnie jest ona wyeksponowana na terenie hurtowni stali w Siemianowicach ¦l±skich.

Najciê¿szy schron bojowy artylerii polowej(tradytor pó³nocny) wybudowany zosta³ w klasie odporno¶ci "E". Jest to jedno kondygnacyjny obiekt, wyposa¿ony w pó³kopu³ê ckm (W.I. - 1938 105/18) i kopu³ê obserwacyjn± (ZO 1936 N28). Uzbrojenie schronu stanowi³a armata 75mm, 3 ckm (w tym ckm w pó³kopule pancernej) i rkm. Obiekt jest w dobrym stanie, znajduje siê na terenie Górno¶l±skiej Spó³ki Gazowniczej przez co dostêp do niego jest ograniczony. Zachowa³a siê pó³kopu³a pancerna ckm z wk³adkami w strzelnicach i kopu³a obserwacyjna starego typu . Nie posiada pancerzy strzelnic i drzwi pancernych. W wej¶ciu zasypanym resztkami kabli energetycznych zachowa³o siê dolne skrzyd³o drzwi pancernych. Obiekt za¶miecony i mocno zaro¶niêty.

fot. za: Denkschrift über die polnische Landbefestigung, Berlin 1941,s. 168.

Schron bojowy, wykonany w klasie odporno¶ci "D" wyposa¿ony w pó³kopu³ê (W.I. - 1938 2/2) i kopu³ê bojow± (W.I. - 1938 3/5). Posiada strzelnicê rkm flankuj±c± wej¶cie g³ówne. Wyj¶cie ewakuacyjne jest drug± strzelnic± rkm os³aniaj±c± zapole schronu. Uzbrojenie stanowi³y 2 ckm w kopu³ach i 1-2 rkm. Obiekt jest w nienajlepszym stanie, zachowa³ obie kopu³y, jedna z nich jest czê¶ciowo zasypana ziemi± - przez strzelnice dostaje siê do ¶rodka woda. W wyniku prac przy poszerzaniu drogi oraz przy ruroci±gu biegn±cym przy wej¶ciu do obiektu, uk³ad ziemny zosta³ czê¶ciowo przekszta³cony.

Na zapolu pozycji znajduje siê piêtrowy budynek koszarowy kompanii fortecznej "Nowy Bytom" z dobudowanym schronem bojowym - oryginalny Nr 29a. Obiekt powsta³ w klasie odporno¶ci "C" i jest o tyle ciekawy, ¿e posiada dwie kondygnacje i w³asn±, niezale¿n±, izbê mieszkaln± z czterema pryczami. Izba bojowa na górnej kondygnacji oraz wej¶cie z dolnej s± na tyle durze, ¿e w razie potrzeby umo¿liwiaj± u¿ycie armaty p.panc. Wyj¶cie ewakuacyjne prowadzi do gara¿u dla armaty p.panc. i stanowi strzelnicê broni rêcznej. Uzbrojenie schronu stanowi³o 2 ckm i 1-2 rkm. Budynek koszarowy jest w dobrym stanie, dobudowany schron zachowa³ wrota pancerne gara¿u na armatê, pancerze strzelnic, drzwi gazoszczelne i resztki instalacji elektrycznej. Od zewn±trz strzelnice ckm zosta³y zamurowane. Drugi, mniejszy schron przykoszarowy oznaczony jako Nr 29b znajduje siê kilkadziesi±t metrów dalej i jest dobudowany do dawnego budynku gospodarczego, dzi¶ przebudowanego na domek jednorodzinny.

Schron bierny pe³ni±cy rolê magazynu amunicji. Sam obiekt zachowany jest w dobrym stanie, jednak¿e wa³y zosta³y czê¶ciowo zniekszta³cone, zasypuj±c podjazd do schronu. W efekcie jest on prawie ca³kowicie zasypany, a w ¶rodku utrzymuje siê woda. W lesie, pomiêdzy magazynem a koszarami ¶lady zaopatrzeniowej linii kolejowej.

Obiekt znajduje siê nieopodal przystanku autobusowego i jest lekko przys³oniêty przebiegaj±cym tam ruroci±giem oraz zaro¶niêty krzakami. Jego stan jest nienajlepszy. Pozbawiony jest ca³kowicie nasypów ziemnych i ma mocno ukruszone fragmenty naro¿ników.

Schron bojowy powsta³y w klasie odporno¶ci "D" zosta³ wyposa¿ony w pancern± kopu³ê bojow± (ZO 1938/147 N1078). Uzbrojenie stanowi³y 2 ckm-y, jeden w kopule, jeden w bocznej strzelnicy oraz 1-2 rkm. Podczas adaptacji obiektu na magazyn materia³ów wybuchowych KWK "Pokój" usypano wokó³ niego wa³ ziemny zabezpieczaj±cy przed ewentualn± fal± podmuchow±. Kopu³a schronu jest przeciêta palnikiem przez zbieraczy z³omu.

Najciê¿szy schron bojowy wybudowany zosta³ w klasie odporno¶ci "E". Wyposa¿ony w kopu³ê pancern± sygnowan± W.I. - 1938 18/15. Uzbrojenie schronu stanowi³a armata p.panc 37mm zamontowana na specjalnej suwnicy, 3 ckm (w tym jeden w kopule pancernej), rkm. Obiekt jest w dobrym stanie, zachowa³ uk³ad ziemny. Niedawno zosta³ wysprz±tany wiêc mo¿na go bez obaw zwiedzaæ.

Kolejny najciê¿szy schron artylerii polowej (tradytor po³udniowy) powsta³y w klasie odporno¶ci "E". Obiekt posiada kopu³ê obserwacyjn± (ZO 1937 N990 66) i pó³kopu³ê pancern± (W.I. - 1938 1/1). Uzbrojenie schronu stanowi³a armata 75mm, 2 ckm (jeden w pó³kopule pancernej i jeden w strzelnicy ¶ciennej), 1-2 rkm. Funkcjê wyj¶cia ewakuacyjnego spe³nia³ otwór strzelnicy dzia³owej. Schron jest w dobrym stanie, zachowa³ pancerze, w szybie kopu³y obserwacyjnej bezdomni wymurowali piec, za¶miecony. Obecnie jest zamieszka³y.

Ciê¿ki schron bojowy wyposa¿ony jest w pó³kopu³ê pancern± ckm i kopu³ê obserwacyjn± (ZO N1937 990 67). Uzbrojony by³ w 2 ckm, 2 rkm. Posiada wyj¶cie ewakuacyjne, które pe³ni³o tak¿e rolê strzelnicy rkm flankuj±cej wej¶cie do schronu od zapola. Obiekt jest w dobrym stanie, zachowa³a siê pó³kopu³a pancerna i kopu³a obserwacyjna. Podczas budowy pobliskiego osiedla, wykonawca bezmy¶lnie i niepotrzebnie uszkodzi³ uk³ad ziemny. Obecnie obiekt jest staraniem "Pro Fortalicium" przywracany do ¶wietno¶ci, ale wydaje siê to syzyfow± prac±, bo ca³y efekt natychmiast jest niweczony przez okolicznych wandali.

fot. z arch. P. Skupnia