Schron dowodzenia

Obszaru Warownego "Śląsk"

Wyświetl większą mapę

Schron dowodzenia został wzniesiony najprawdopodobniej w roku 1938, na zboczu góry Wyzwolenia w Chorzowie (park Redena). Głównym celem budowy tego typu schronu było zapewnienie bezpiecznego zaplecza sztabowego, fortyfikacjom frontowym budowanym na terenie Górnego Śląska od 1933 roku. Dzieło to jest obiektem żelbetowym,
o konstrukcji dwukondygnacyjnej z wysuniętym skrzydłem ściany tylnej o charakterystycznie zaokrąglonych narożach ścian i stropu. Strop o grubości 150 cm został wsparty na stalowych szynach. Ściana "czołowa" dochodzi do 180 cm, a tylna wejściowa oraz główne ściany nośne posiadają grubość 100 cm. Dodatkowo wewnątrz ściany i strop dzielący kondygnacje wzmocniono siatką przeciwodpryskową (Ledóchowskiego).
Wejście do obiektu znacząco różni się od analogicznych konstrukcji fortecznych budowanych w 1938 na przykład na terenie Polesia. Zastosowane tu rozwiązania przedstawiają standardowe rozwiązania wykorzystywane w schronach bojowych z roku 1937, natomiast za śluzą gazową znajduje się indywidualne wydzielone pomieszczenie wartownicze. Schron posiada trzy wyjścia ewakuacyjne, dwa z nich prowadzą na zapole obiektu i mogły pełnić funkcje dodatkowych strzelnic, natomiast trzecie wyjście ewakuacyjne prowadzi z pomieszczenia sztabowego przez ścianę czołową i wiedzie na strop obiektu przez szyb z klamrami. Na uwagę zasługuje fakt, że dwa z wspomnianych wyjść posiadają niestandardową średnicę i zostały wyposażone od środka w typ drzwi spotykany w schronach bojowych do zamykania szybów pod kopułami bojowymi, w obiektach budowanych w 1936 roku. Pomieszczenia w środku można podzielić na strefę maszynowni i filtrowentylacji wraz z pomieszczeniami obsługi, strefę sztabową, oraz strefę mieszkalno-wypoczynkową zajmującą głównie dolną kondygnację obiektu. Oba piętra zostały skomunikowane za pomocą schodów, dodatkowo pomiędzy izbami wypoczynkowymi obsługi technicznej obiektu znajduje się zejście klamrowe.
Schron miał posiadać zasilanie składające się z dwóch silników diesla (sugerują to dwie rury odprowadzania spalin) napędzających prądnice oraz mechaniczne wentylatory. Czy w tym zakresie obiekt osiągnął autonomię w zakresie zasilania nie wiadomo, gdyż nie zachowały się, żadne elementy montażowe.

Należy zwrócić również uwagę na fakt, iż taki obiekt jak schron sztabu nie mógł funkcjonować samodzielnie, w związku
z tym w jego pobliżu zapewne znajdowały się inne budynki lub namioty tworzące całe zaplecze sztabu, łączności oraz bezpieczeństwa obiektu, Schron dowodzenia brał czynny udział w kierowaniu podległymi oddziałami w czasie walk
z Freikorps'em do momentu wydania rozkazu o odwrocie w nocy z 2 na 3 września 1939.
Brak informacji, czy władze niemieckie schron w jakiś sposób wykorzystały na swoje potrzeby w czasie trwania wojny.
Po wojnie w wyniku adaptacji na schron OPL, usunięto całość oryginalnego wyposażenia, a przed schronem dobudowano betonowa poterne. Po porzuceniu obiektu przez władze, dzieła zniszczenia dopełnili bezdomni zamieszkujący przez pewien czas w obiekcie. W grudniu 2012 r. po "remoncie" obiektu nastąpiło oficjalne otwarcie schronu dla zwiedzających przez Stowarzyszenie Na Rzecz Zabytków Fortyfikacji "Pro Fortalicium".

Współcześnie odwiedzając obiekt na szczególną uwagę zasługują zachowane jedyne wewnętrzne drzwi pancerne wyjścia ewakuacyjnego oraz spory fragment oryginalnego, doskonale zachowanego farbo-maskowania, składającego się
z 4 kolorów oddzielonych linią konturową. Mimo to farbo-maskowanie tego obiektu z niewiadomych przyczyn nie zostało odtworzone w zachowanej formie na elewacji obiektu, a jedynie w pseudo wojskowe ciapki.

schemat górnej kondygnacji

a - korytarz wejściowy b - śluza gazoszczelna c - wartownia d - korytarz e - izba oficerska

f - izba "szefa sztabu" g - pokój operacyjny h - izba obsługi maszynowni i - pomieszczenie urządzeń filtrowentylacyjnych j - maszynownia

schemat dolnej kondygnacji

k - korytarz l - izba "łączności" ł - izba podoficerska m - izba "oficerska" n - magazyn

o - izba "obsługi obiektu" p - izba żołnierska r - izba żołnierska s - ubikacja t - izba "kancelisty"

---

1. J. Sadowski, Fortyfikacje Obszaru Warownego "Śląsk". Schron - izba muzealna przy ul, Katowickiej, [w:] "Seria spojrzenia", z.3, Gliwice - Tarnowskie Góry 2004.
2. J. Sadowski, Schron dowodzenia obszaru warownego Śląsk. [w:] Infort Nr 1/91.
3. Oberkommando des Heeres Generalstab des Heeres; General der Pioniere und Festungen bei Oberkommando des Heeres; Abteilung Auswertung fremder Landesbefestigungen. Denkschrift über die polnische Landesbefestigung. Berlin, 1941.
4. A. Śliwa, Grupa Forteczna Obszaru Warownego "Śląsk" [w:] Wielki Leksykon Piechoty Polskiej 1918-1939, Tom 42, Warszawa: Edipresse Polska S.A.
5. Sz. Kucharski, Obszar Warowny "Śląsk" cz. 1. Historia [w:] Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939: Tom 94, Warszawa: Edipresse Polska S.A.
6. J. Sadowski, Obszar Warowny "Śląsk" cz. 2. Fortyfikacje [w:] Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939: Tom 107, Warszawa: Edipresse Polska S.A.